قال الامام ابو جعفر محمد بن علی الباقر علیه السلام: دقت در حساب به اندازه عقول در دنیا. انما یداق الله العباد فی الحساب یوم القیامه علی قدر ما اتاهم من العقول فی الدنیا. خدا در روز قیامت نسبت به حساب بندگانش به اندازه عقلی که در دنیا به آنها داده است باریک بینی می کند.

 ۱٫ در زمان غیبت باید چنین باشیم

اِصبِروا عَلی اداء الفَرائضِ، وَ صابِرو عَدُوُّکم ، وَ رابِطوا امامَکمُ المُنتَظَرِِ (۲)

صبر کنید برگزاردن احکام شرع و شکیبایی ورزید در برابر دشمنتان و آماده و حاضر باشید برای امامتان که در انتظار او هستید.

۳٫ سخن نیک را از هرکس بگیرید

خُذُوا الکلِمَهَ الطَّیبَهَ مِمَّن قالَها و إن لَم یعمَل بِها (۳)

سخن طیب و پاکیزه را از هر که گفت بگیرید،‌ اگر چه او خود،‌ بدان عمل نکند.

۴٫ نافرمان خداشناس نیست

ما عَرَفَ اَللهَ مَن عَصاهُ. (۴)

خدا را نشناخته آن که نافرمانی اش کند.

۵٫ حسد و تحقیر با دانش نمی سازد

لا یکونُ اَلعَبدُ عالِماً حَتّی لا یکونَ حاسِداً لِمَن فَوقَهُ و لا مُحَقِّراً لِمَن دُونَهُ. (۵)

هیچ بنده ای عالم نباشد تا اینکه به بالا دست خود حسد نبرد و زیر دست خود را خوار نشمارد.

۶٫ جهادی مانند مبارزه با نفس نیست

لا فَضیلَهَ کالجِهادِ ، ولا جِهادَ کمُجاهَدَهِ اَلهَوی . (۶)

فضیلتی چون جهاد نیست ، و جهادی چون مبارزه با هوای نفس نیست.

 ۷٫ ترک جماعت مبطل نماز

من ترک الجماعه رغبه عنها و عن جماعه المسلمین من غیر عله فلا صلاه له. (۷)

کسی که از روی بی میلی ،بدون عذر و علت نمازجماعت را که اجتماع مسلمانان است ترک کند، نمازی برای او نیست.

۸٫ گفتار بگونه ای که دوست داریم بشنویم

قولوا للناس احسن ما تحبون ان یقال لکم. (۸)

بهترین چیزی را که دوست دارید درباره شما بگویند ، درباره مردم بگویید.

۹٫ حفظ زبان سبب مصونیت از گناه

لا یسلم احد من الذنوب حتی یخزن لسانه. (۹)

هیچ کس از گناهان سالم نمی ماند ، مگر اینکه زبانش را نگه دارد.

 ۱۰٫   صله رحم سریعترین طاعت

ان اعجل الطاعه ثوابا لصله الرحم. (۱۰)

نزدیکترین و سریعترین طاعت در ثواب ، پیوند با خویشان است.

۱۱٫   مدارا قفل ایمان است

ان لکل شیءٍ قفلاً و قفل الایمان الرفق. (۱۱)

هر چیزی قفلی دارد و قفل ایمان مدارا کردن و نرمی است

 ۱۲٫   غضب فرونشان تا عذاب فرونشیند

ومن کف غضبه عن الناس کف الله تبارک وتعالى عنه عذاب یوم القیامه. (۱۲)

کسی که خشمش را از مردمان باز دارد خداوند نیز در روز قیامت عذابش را از او باز می دارد

۱۳٫   حق بندگی ادا کن تو خدا ترا کفایت کند

من عَبَد الله حق عبادته آتاه الله فوق امانیه و کفایته. (۱۳)

هر که خدا را، آنگونه که سزاوار اوست، بندگى کند، خداوند بیش ازآرزوها و کفایتش به او عطا مى کند.

۱۴٫   شوخی کننده بدون ناسزاگویی محبوب خدا است

 ان الله عزوجل یحب المداعب فی الجماعه بلا رفث. (۱۴)

خداوند عزوجل کسی را که در میان جمع ، بدون ناسزاگویی شوخی کند ، دوست دارد .

۱۵٫   مبارزه با نفس مانند مبارزه با دشمن

جَاهِد هَوَاک کمَا تُجَاهِدُ عَدُوَّک. (۱۵)

با هوای نفسانی خود مبارزه کن همانگونه که با دشمنت مبارزه می کنی

۱۶٫   خوش نیتی باعث افزایش رزق

من حسنت نیته ، زید فی رزقه (۱۶)

هر که خوش نیت باشد ، روزی اش افزایش می یابد .

۱۷٫   دوست داشتن میزان محبوبیت

اعرف الموده فی قلب اخیک بما له فی قلبک (۱۷)

دوستی قلبی برادرت را از اندازه دوستی قلبی خودت نسبت به او بفهم.

۱۸٫   بهترین آمیزه

ما شیب شی ء بشی ء احسن من حلم بعلم. (۱۸)

چیزی با چیزی نیامیخته است که بهتر از حلم با علم باشد.

۱۹٫   دعا درپشت سر برادر دینی

اَوشَک دَعوَهُ و اَسرَعُ اِجابَه دُعاءَ المَرءِ لِاَخیهِ بِظَهرِ الغَیبِ. (۱۹)

دعای انسان پشت سر برادر دینی اش ، نزدیکترین و سریعترین دعا به اجابت است .

۲۰٫   بهترین نیکی در دنیا

مَا حَسَنَهُ الدُّنیا إلّا صِلَهُ الإخوانِ وَالمَعارِفِ. (۲۰)

خوبی دنیا جز در پیوند با برادران و آشنایان نیست.

۲۱٫ مدارا کننده صاحب ایمان

مَن قُسِمَ لَهُ الرَّفقُ قَسِمَ لَهُ الإیمانُ. (۲۱)

کسی که برایش مدارا تقسیم شده ایمان برای وی تقسیم گردیده

۲۲٫   احیاء علم چیست؟

رحم الله عبدا أحیا العلم قال: قلت: وما إحیاؤه؟ قال: أن یذاکر به أهل الدین وأهل الورع. (۲۲)

فرمود خدا رحمت کند بنده ای را که علم را احیاء کند، أبی الجارود می گوید عرض کردم احیاء علم چیست؟ فرمود: مذاکره با اهل علم و پرهیزکاران احیاء علم است

۲۳٫   بدزبان بیهوده گوی دشمن خدا است

إنَّ اللهَ یبغِضُ الفَاحِشَ المُتَفَحِّشَ. (۲۳)

راستی که خداوند شخص بد زبان بیهوده گوی را دشمن می داردی

۲۴٫   محبوبترین بنده خدا

مِن أحَبِّ عِبادِ اللهِ إلَی اللهِ المُحسِنُ التَّوَّابُ. (۲۴)

یکی از محبوبترین بندگان خدا در نزد خداوند کسی است که نیکوکار و بسیار توبه کننده باشد

۲۵٫   ره آورد تقوی

اِنَّ اللّه‏َ عَزَّوَجَلَّ یقى بِالتَّقوى عَنِ العَبدِ ما عَزُبَ عَنهُ عَقلُهُ وَ یجَلّى بِالتَّقوى عَنهُ عَماهُ وَ جَهلَهُ. (۲۵)

خداوند به وسیله تقوا بنده را حفظ می ‏کند از آنچه که عقلش به آن نمى ‏رسد و کور دلى و نادانى او را بر طرف مى ‏سازد

۲۶٫   ره آورد نماز اول وقت

ایّما مؤمن حافظ علی الصلوات المفروضه فصلاها لوقتها فلیس هذا من الغافلین. (۲۶)

هر مؤمنی  محافظت برنمازش نماید، و او را در وقتش به جا آورد، از انسانهای غافل شمرده نمی شود.

۲۷٫   ره آورد شوم ستم در دنیا

 الظُلمُ فِی الدُّنیا هُوَ الظُلُمَاتُ فِی الاَخِرَه. (۲۷)

ظلم در دنیا همان ظلمتها و تاریکی های آخرت است.

۲۸٫لباس بردباری

اَلحِلمُ لِباسُ العالِمِ فَلا تَعرَینَّ مِنهُ. (۲۸)

بردبارى لباس عالم است، پس تو خود را از آن عریان مدار.

۲۹٫    ارزش اشک ریختن از خوف خدا

ما مِن قَطرَهٍ احَبَّ الی اللهِ عَزَّوَجَلَّ مِن قَطرَهٍ دُمُوعٍ فی سََوَادِ اللَّیلِ مَخَافَهً مِنَ اللهِ لا یریدُ بِها غَیرهُ. (۲۹)

هیچ قطره ای در نزد خداوند عزوجل دوست داشتنی تر و محبوب تر از قطره ی اشکهایی که در تاریکی شب و از خوف خدا با اخلاص کامل ریخته می شود نیست.

 ۳۰٫   خدا اهل مدارا را دوست دارد

اِنَّ اللهَ رَفیقٌ یحِبُّ الرِّفقَ ویعطى على الرفق ما لا یعطى على العنف. (۳۰)

خداوند اهل مدارا است و مدارا را دوست دارد و به اهل عطا می کند آنچه را که به اهل عتاب و رفتار خشن عطا نمی کند.

 ۳۱   نیکو بودن نیکی و زشت بودن بدی

مَا اَحسَنَ الحَسَنَاتِ بَعدَ السَّیئاتِ وَ مَا اَقبَحَ السَّیئاتِ بَعدَ الحَسَنَاتِ

چه نیکوست نیکی ها بعد از بدیها و چه زشت است بدیها پس از نیکی ها

 ۳۲٫    بردباری لباس دانشمندان

اَلحِلمُ لِباسُ العالِمِ فَلا تَعرَینَّ مِنهُ. (۳۲)

بردبارى لباس عالم است، پس تو خود را از آن عریان مدار.

 ۳۳٫    کبر سواری آتش

الکبرُ مَطَایا النَّارِ. (۳۳)

کبر و بزرگی نمودن(به منزله ی) مرکبی است که سوار خود را به سوی آتش می برد.

 ۳۴٫    اهل حیاء و عفت محبوب خدا

قال (ع): قال رسول الله صلى الله علیه وآله: ان الله یحب الحیئ الحلیم العفیف المتعفف. (۳۴)

همانا خداوند انسان با حیا و بردبار را دوست دارد.خداوند دوست می دارد کسی را که با حیا، بردبار، پاکدامن، و باز ایستنده ی از حرام باشد.

 ۳۵٫    آرایش خویشتن برای خداوند

تَزَین للَّهِ‏ِ بِالصِّدقِ فِی الاعمالِ. (۳۵)

با راست کردارى، خود را براى خدا بیاراى

 ۳۶٫    مشورت با چه کسی؟

اِستَشِر فی أمرِک الَّذینَ یخشَونَ اللَّهَ. (۳۶)

در کار خود، [فقط] با کسانى مشورت کن که از خدا می ‏ترسند

۳۷٫    صبر چیست و کدام صبر افضل است؟

الصَّبرُ صَبرانِ: صَبرٌ عَلی البَلاءِ حَسَنٌ جَمیلٌ وَ أفضَلُ الصَّبرَین الوَرَعُ عَن المَحارم. (۳۷)

صبر بر دو گونه است: صبر بر بلا که نیکو و زیباست و برترین این دو قسم پرهیز نمودن از حرامهای الهی است.

 ۳۸٫    بهترین عبادت چیست؟

مَا مِن عِبَادَه أفضَلَ عِندَ اللهِ مِن عِفَّهِ بَطن وَ فَرج. (۳۸)

هیچ عبادتی در نزد خدا برتر از ترک شهوات شکم و فرج نیست.

۳۹٫   بهار قرآن

لِکلِّ شَیءٍ رَبِیعٌ، وَرَبِیعُ القُرآنِ شَهرُ رَمَضَانَ. (۳۹)

هر چیزی بهاری دارد و بهار قرآن ماه رمضان است

۴۰٫    چگونگی منزل کردن در دنیای فانی

فَانزِل نَفسَکَ مِنَ الدُّنیا کَمَثَلِ مَنزِلٍ نَزَلتَهُ ساعَهً ثُمَّ ارتَحَلتَ عَنهُ. (۴۰)

خود را در دنیا چنان منزل ده که گویى ساعتى در آن منزل دارى وسپس از آن کوچ می کنی.

۱- چه بسا شخص حریص بر امری از امور دنیا ، که بدان دست یافته و باعث نافرجامی و بدبختی او گردیده است ، و چه بسا کسی که برای امری از امور آخرت کراهت داشته و بدان رسیده ، ولی به وسیله آن سعادتمند گردیده است . بحارالانوار ، دار احیاء الترا العربی ، ج ۷۵، ص (۱۶۶)

۲- تو را به پنج چیز سفارش می کنم : اگر مورد ستم واقع شدی ستم مکن ، اگر به تو خیانت کردند خیانت مکن ، اگر تکذیبت کردند خشمگین مشو ، اگر مدحت کنند شاد مشو ، و اگر نکوهشت کنند ، بیتابی مکن . بحارالانوار ، دار احیاء الترا العربی ، ج ۷۵، ص (۱۶۷)

۳- سخن نیک را از هر کسی ، هر چند به آن عمل نکند ، فرا گیرید . بحارالانوار ، دار احیاء الترا العربی ، ج ۷۵، ص (۱۷۰)

۴- چیزی با چیزی نیامیخته است که بهتر از حلم با علم باشد . بحارالانوار ، دار احیاء الترا العربی ، ج ۷۵، ص(۱۷۲)

۵- نهایت کمال ، فهم در دین و صبر بر مصیبت ، و اندازه گیری در خرج زندگانی است . بحارالانوار ، دار احیاء الترا العربی ، ج ۷۵، ص(۱۷۲)

۶- سه چیز از خصلتهای نیک دنیا و آخرت است : از کسی که به تو ستم کرده است گذشت کنی ، به کسی که از تو بریده است بپیوندی ، و هنگامی که با تو به ندانی رفتار شود ، بردباری کنی . بحارالانوار ، دار احیاء الترا العربی ، ج ۷۵، ص (۱۷۳)

۷- خداوند دوست ندارد که مردم در خواهش از یکدیگر اصرار ورزند ، ولی اصرار در خواهش از خودش را دوست دارد . بحارالانوار ، دار احیاء الترا العربی ، ج ۷۵، ص (۱۷۳)

۸- دانشمندی که از علمش سود برند ، از هفتاد هزار عابد بهتر است . بحارالانوار ، دار احیاء الترا العربی ، ج ۷۵، ص (۱۷۳)

۹- هیچ بنده ای عالم نیست ، مگر اینکه نسبت به بالا دست خود ، حسادت نورزد ، و زیردست خود را خوار نشمارد . بحارالانوار ، دار احیاء الترا العربی ، ج ۷۵، ص (۱۷۳)

۱۰- هر که خوش نیت باشد ، روزی اش افزایش می یابد . بحارالانوار ، دار احیاء الترا العربی ، ج ۷۵، ص (۱۷۵)

۱۱- هر کس با خانواده اش خوشرفتار باشد ، بر عمرش افزوده می گردد . بحارالانوار ، دار احیاء الترا العربی ، ج ۷۵، ص (۱۷۵)

۱۲- از سستی و بی قراری بپرهیز ، که این دو ، کلید هر بدی می باشند ، کسی که سستی کند ، حقی را ادا نکند ، و کسی که بی قرار شود ، بر حق صبر نکند . بحارالانوار ، دار احیاء الترا العربی ، ج ۷۵، ص (۱۷۵)

۱۳- پیوند با خویشان ، عملها را پاکیزه می نماید ، اموال را افزایش می دهد ، بلا را دور می کند ، حسا آخرت را آسان می نماید ، و مرگ را به تاخیر می اندازد . بحارالانوار ، دار احیاء الترا العربی ، ج ۷۱، ص (۱۱۱)

۱۴- بهترین چیزی را که دوست دارید درباره شما بگویند ، درباره مردم بگویید . بحارالانوار ، دار احیاء الترا العربی ، ج ۶۵، ص (۱۵۲)

۱۵- خداوند بنده مؤمنش را با بلا مورد لطف قرار می دهد ، چنانکه سفر کرده ای برای خانواده خود هدیه می فرستد ، و او را از دنیا پرهیز می دهد ، چنانکه طبیب مریض را پرهیز می دهد . بحارالانوار ، دار احیاء الترا العربی ، ج ۷۵، ص (۱۸۰)

۱۶- بر شما باد به پرهیزکاری و کوشش و راستگویی ، و پرداخت امانت به کسی که شما را بر آن امین دانسته است ، چه آن شخص ، نیک باشد یا بد . بحارالانوار ، دار احیاء الترا العربی ، ج ۷۵، ص (۱۷۹)

۱۷- غیبت آن است که درباره برادرت چیزی را بگویی که خداوند بر او پوشیده و مستور داشته است . و بهتان آن است که عیبی را که در برادرت نیست ، به او ببندی . بحارالانوار ، دار احیاء الترا العربی ، ج ۷۵، ص (۱۷۸)

۱۸- خداوند ، دشنام گوی بی آبرو را دشمن دارد . بحارالانوار ، دار احیاء الترا العربی ، ج ۷۵، ص (۱۷۶)

۱۹- تواضع ، راضی بودن به نشستن در جایی است که کمتر از شانش باشد ، و اینکه به هر کس رسیدی سلام کنی ، و جدال را هر چند حق با تو باشد ، ترک کنی . بحارالانوار ، دار احیاء الترا العربی ، ج ۷۵، ص (۱۷۶)

۲۰- برترین عبادت ، پاکی شکم و پاکدامنی است . بحارالانوار ، دار احیاء الترا العربی ، ج ۷۵، ص (۱۷۶)

۲۱- خداوند در روز قیامت در حساب بندگانش ، به اندازه عقلی که در دنیا به آنها داده است ، دقت و باریک بینی می کند . بحارالانوار ، دار احیاء الترا العربی ، ج ۷ ، ص (۲۶۷)

۲۲- آن که از شما به دیگری علم بیاموزد ، پاداش او ( نزد خدای تعالی ) به مقدار پاداش دانشجوست ، و از او هم بیشتر می باشد . کافی ، ج ۱ ، ص (۳۵)

۲۳- هر که علم و دانش را جوید برای آنکه به علما فخر فروشی کند ، یا با سفها بستیزد ، و یا مردم را متوجه خود نماید ، باید آتش را جای نشستن خود گیرد . بحارالانوار ، دار احیاء الترا العربی ، ۲ ، ص (۳۸)

۲۴- خداوند عزوجل کسی را که در میان جمع ، بدون ناسزاگویی شوخی کند ، دوست دارد . کافی ، ج ۲ ، ص (۶۶۳)

۲۵- سه خصلت است که دارنده اش نمی میرد تا عاقبت شوم آن را ببیند : ستمکاری ، ازخویشان بریدن ، و قسم دروغ که نبرد با خداست . کافی ، ج ۷۵، ص (۱۷۴)

۲۶- به خدا سوگند هیچ بنده ای در دعا ، پافشاری و اصرار به درگاه خدای عزوجل نکند ، جز اینکه حاجتش را بر آورد . کافی ، ج ۲ ، ص (۴۷۵)

۲۷- خداوند عزوجل از میان بندگان مؤمنش آن بنده ای را دوست دارد که بسیار دعا کند ، پس بر شما باد دعا در هنگام سحر تا طلوع آفتاب ، زیرا آن ، ساعتی است که درهای آسمان در آن هنگام باز گردد و روزیها در آن تقسیم گردد و حاجتهای بزرگ بر آورده شود . کافی ، ج ۲ ، ص (۴۷۸)

۲۸- دعای انسان پشت سر برادر دینی اش ، نزدیکترین و سریعترین دعا به اجابت است . کافی ، ج ۲ ، ص (۵۰۷)

۲۹- هر چشمی روز قیامت گریان است ، جز سه چشم : چشمی که در راه خدا شب را بیدار باشد ، چشمی که از ترس خدا گریان شود ، و چشمی که از محرمات الهی و گناهان بسته شود . کافی ، ج ۲ ، ص (۸۰)

۳۰- شخص حریص به دنیا مانند کرم ابریشم است که هر چه بیشتر ابریشم به دور خود می تند ، راه بیرون شدنش را دورتر و مشکل تر می کند ، تا اینکه از غم و اندوه بمیرد . کافی ، ج ۲ ، ص (۳۱۶)

۳۱- چه بسیار خوب است نیکی ها پس از بدی ها ، و چه بسیار بد است بدی ها پس از نیکی ها . کافی ، ج ۲ ، ص (۴۵۸)

۳۲- چون مؤمن با مؤمنی دست دهد ، پاک و بی گناه از یکدیگر جدا می شوند . بحارالانوار ، دار احیاء الترا العربی ، ج ۷۳، ص (۲۰)

۳۳- از دشمنی بپرهیزید ، زیرا فکر را مشغول کرده و مایه نفاق می گردد . بحارالانوار ، دار احیاء الترا العربی ، ج ۲ ، ص (۳۰۱)

۳۴- هیچ قطره ای نزد خداوند ، محبوبتر از قطره اشکی که در تاریکی شب از ترس خدا و برای او ریخته شود ، نیست . کافی ، ج ۲ ، ص (۴۸۲)

۳۵- هر که بر خدا توکل کند ، مغلوب نمی شود ، و هر که از گناه به خدا پناه برد ، شکست نمی خورد . بحارالانوار ، دار احیاء الترا العربی ، ج ۶۸، ص (۱۵۱)

۳۶- افزایش نعمت از جانب خداوند قطع نمی شود ، مگر اینکه شکر از جانب بندگان قطع گردد . بحارالانوار ، دار احیاء الترا العربی ، ج ۶۸، ص (۵۴)

۳۷- خداوند دنیا را به دوست و دشمن خود می دهد ، اما دینش را فقط به دوست خود می بخشد . بحارالانوار ، دار احیاء الترا العربی ، ج ۲ ، ص (۲۱۵)

۳۸- مؤمن برادر مؤمن است ، او را دشنام نمی دهد ، از او دریغ نمی کند ، و به او گمان بد نمی برد . بحارالانوار ، دار احیاء الترا العربی ، ج ۷۵، ص (۱۷۶)

۳۹- هیچ کس از گناهان سالم نمی ماند ، مگر اینکه زبانش را نگه دارد . بحارالانوار ، دار احیاء الترا العربی ، ج ۷۵، ص (۱۷۸)

۴۰- سه چیز پشت انسان را می شکند : مردی که عمل خویش را زیاد شمارد ، گناهانش را فراموش کند ، و به رای خویش ، خوشنود باشد . بحارالانوار ، دار احیاء الترا العربی ، ج ۶۹، ص (۳۱۴)

چهل حدیث گوهر بار امام محمد باقر علیه السلام

مطالب مرتبط

زندگینامه امام باقر علیه السلام

نام مبارک امام پنجم محمد بود . لقب آن حضرت باقر یا باقرالعلوم است ، بدین جهت که : دریای دانش را شکافت و اسرار علوم را آشکارا ساخت . ...

ادامه مطلب

شخصیت و آثار علمی امام محمد باقر ( ع )

تولد حضرت باقر ( ع ) در روز جمعه سوم ماه صفر سال ۵۷ هجرى در مدینه جانگداز کربلا همراه پدر و در کنار جدش حضرت سیدالشهداء کودکى بود که ...

ادامه مطلب

زندگینامه امام باقر علیه السلام

شخصیت و آثار علمی امام محمد باقر (

نویسنده : رفیعی : A d m i n